İMAN İLE BAĞDAŞMAYAN ŞEYLER

S. İmanın zıttı nedir?

C. İmanın zıttı küfürdür. Nasıl ki iman bir takım dalları olan bir kök ise, küfür de birtakım dalları bulunan bir köktür. Bundan önceki açıklamalarımızdan imanın itaat ile emre uymayı gerektiren boyun eğmeyi beraberinde getiren bir tasdik olduğu anlaşılmış bulunmaktadır.

Küfrün esası da, büyüklenmeyi ve isyanı gerektiren inat ve başkaldırmadır. Buna göre bütün itaatler imanın dallarıdır. Bundan dolayı Kur'ân ve sünnetin nasslarında bu itaatlerin birçoğuna -az önce açıkladığımız gibi- iman adı verilmiştir. Bütün masiyetler de aynı şekilde küfrün dallarıdır. Nasslarda onların bir çoğuna -ileride geleceği üzere- küfür adı verilmiştir.

Bu husus bilindiği takdirde küfrün iki türlü olduğu da açığa çıkmış olur. Birisi büsbütün imandan çıkartan büyük küfür olup, bu kalbin sözüne ve ameline yahutta onlardan birisine aykırı düşen itikadi küfürdür.

Diğeri ise imanın kemali ile bağdaşmayan fakat bununla birlikte mutlak imana da aykırı düşmeyen küçük küfür olup, kalbin sözüne de, ameline de aykırı olmayan ve bunu da gerektirmeyen amelî küfürdür.

S. İtikadi küfrün büsbütün imana nasıl aykırı düştüğünü bize açıklayabilir, bu küfrün imanı nasıl ortadan kaldırdığına dair yaptığın özeti açabilir misiniz?

C. İmanın söz ve amel olduğunu daha önceden açıkladık. İman, kalbin ve dilin sözü ile kalbin, dilin ve azaların amelidir. Kalbin sözü tasdik, dilin sözü İslam sözünü ifade etmek, kalbin ameli niyet ve ihlas, azaların ameli ise bütün itaatleri yerine getirmektir.

Bu dört hususun tamamı yani kalbin sözü ve ameli ile dilin sözü ve azaların ameli ortadan kalktığı takdirde iman da tamamıyla ortadan kalkar.

Kalbin tasdiki ortadan kalkacak olursa, geri kalanların da faydası olmaz. Çünkü kalbin tasdik etmesi inanılması gereken hususlara inanmak ve bunların faydalı olması için bir şarttır.

Şöyle ki: Bir kimsenin Allah'ın isim ve sıfatlarını yahutta Allah'ın rasûlleriyle gönderip, kitablarında indirdiği herhangi bir hususu yalanlaması buna örnektir.

Doğruluğuna itikat ile birlikte kalbin ameli ortadan kalktığı takdirde, ehl-i sünnetin icma ile kabul ettiği görüş, bunun ortadan kalkmasıyla beraber imanın da ortadan kalkacağı ve artık kalbin amelinin yokluğu ile birlikte tasdik etmenin fayda vermeyeceği şeklindedir.

Kalbin ameli ise sevmesi ve itaat etmesidir. İblis, Firavun, Firavun'un kavmi, yahudiler, Rasûlullah Sallallahu aleyhi vesellem'in doğru söylediğine hatta gizli ve açık bunu ifade ederek; “o yalancı değildir, fakat biz ona uymaz ve ona iman etmeyiz” diyen ve tasdiklerinden yararlanamayan müşriklerin durumu böyledir.

S. Kişiyi dinden çıkartan büyük küfür kaç kısımdır?

C. Yaptığımız açıklamalardan bunun dört kısım olduğu öğrenilmiş bulunmaktadır:

1- Cehil (bilgisizlik) ve yalanlama küfrü,

2- Cuhûd küfrü,

3- İnat ve istikbâr küfrü,

4- Münafıklık küfrü.[236]

S. Bilgisizlik ve yalanlama küfrünün mahiyeti nedir?

C. Kureyş kâfirlerinin çoğunda onlardan önce yüce Allah'ın haklarında şu buyrukları indirdiği diğer ümmetlerde görülen gizli ve açık küfürdür:

"Kitabı ve peygamberimizle gönderdiklerimizi yalanlayanlar, onlar yakında bileceklerdir." (el-Mu'min, 40/70)

"Cahillerden de yüz çevir." (el-A’raf, 7/199)

"Âyetlerimizi yalanlayan her ümmetten bir topluluk haşredeceğimiz gün onlar bir arada (toplanıncaya kadar) durdurulurlar. Nihayet geldiklerinde der ki: 'Benim âyetlerimi -onları bir bilgiye dayanarak kavramadığınız halde- yalanladınız ha! Yoksa ne yapıyordunuz?'" (en-Neml, 27/83-84) ve devamındaki âyetler;

"Hayır onlar ilmini kavrayamadıkları ve tevili kendilerine henüz gelmedik bir şeyi yalanladılar." (Yunus, 10/39) ve devamındaki âyetler ile daha başka âyet-i kerimeler (bu küfrün mahiyetini açıklamaktadır.)

S. Cuhûd küfrünün mahiyeti nedir?

C. İçten içe hakkı bilip tanımakla birlikte açıktan açığa hakkı gizlemek ve ona itaat etmemekle ortaya çıkan bir küfürdür. Firavun'un ve kavminin Musa Aleyhisselam'a küfretmeleri, yahudilerin Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem'e küfretmeleri gibi.

Yüce Allah Firavun ve kavminin küfürleri hakkında şöyle buyurmaktadır:

"Kalbleri onlara inandığı halde zulümle büyüklenmeleri sebebiyle onları inkâr ettiler." (en-Neml, 27/14)

Yahudiler hakkında da şöyle buyurmaktadır:

"İşte o tanıdıkları (peygamber) kendilerine gelince ona küfrettiler." (el-Bakara, 2/89)

Bir başka yerde de şöyle buyurmaktadır:

"Bununla birlikte içlerinden bir grup bilip durdukları halde yine de mutlaka hakkı gizlerler." (el-Bakara, 2/146)

S. İnat ve istikbâr (hakka karşı büyüklenme) küfrü ne demektir?

C. Hakkı kabul etmekle birlikte hakka bağlanıp, ona itaatten sonra ortaya çıkan küfürdür. İblisin küfrü buna örnektir. Çünkü yüce Allah onun hakkında şöyle buyurmaktadır:

"İblis müstesna. O dayattı, kibirlendi zaten kafirlerden idi." (el-Bakara, 2/34)

İblisin yüce Allah'ın secde etme emrini verdiğini inkâr ve kabul etmemesi imkânı yoktur. O yüce Allah'ın emrine itiraz etti ve bu emri verenin hikmet ve adaletine dil uzatarak şöyle dedi:

"Ben bir çamur (parçası) olarak yarattığın kişiye secde eder miyim?" (el-İsra, 17/61)

"Ben kuru bir çamurdan, değişmiş ve şekillenmiş bir balçıktan yarattığın bir beşere secde edecek değilim." (el-Hicr, 17/33)

"Ben ondan daha hayırlıyım, beni ateşten yarattın, onu da çamurdan yarattın." (el-A’raf, 7/12)

S. Münafıklık küfrü nedir?

C. Bu insanlara karşı riyakârlık olsun diye zahiren emre itaat ediyor görünmekle birlikte kalbin tasdik etmemesi ve gerekli ameli yerine getirmemesi ile ortaya çıkar. İbn Selûl'un ve taraftarlarının küfrü ile yüce Allah'ın haklarında şöyle buyurduğu kimselerin küfrü gibi:

"İnsanlardan öyleleri vardır ki, Allah’a ve ahiret gününe iman ettik derler de; mü’min değildirler. Allah'ı ve mü'minleri aldatmaya çalışırlar. Ama kendilerinden başkasını aldatamazlar da yine farkına varmazlar. Kalblerinde hastalık vardır. Allah da hastalıklarını arttırdı. Yalan söyledikleri için onlara acıklı bir azab vardır... Şüphesiz ki Allah herşeye kadirdir." (el-Bakara, 2/8-20) ile bunların dışında daha pekçok âyet-i kerime. (Bu küfür türünü dile getirmektedir.)

S. Kişiyi dinden çıkartmayan amelî küfrün mahiyeti nedir?

C. Şâri’in (şeriat korucunun) herhangi bir masiyet hakkında küfür adını kullanmakla birlikte o masiyeti işleyen kişi için iman isminin kalmaya devam ettiği her bir iştir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in şu buyruğunda olduğu gibi:

"Benden sonra birbirinizin boynunu vuran kâfirler olarak gerisin geri dönmeyiniz."[237]

"Müslümana sövmek fasıklık, onunla savaşmak küfürdür."[238]

Burada Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem müslümanların birbirleriyle savaşması hakkında küfür olduğu ifadesini kullanmış, bu işi yapan kimselere kâfir adını vermiştir. Diğer taraftan yüce Allah'ın: "Eğer mü'minlerden iki grup birbirleriyle çarpışırlarsa onların aralarını düzeltin... Mü'minler ancak kardeştirler. O halde iki kardeşinizin arasını düzeltin." (el-Hucurat, 49/9-10) buyruğunda ise yüce Allah bu gibi kimseler hakkında iman sahibi olduklarını ve iman kardeşleri olduklarını belirtmiş, bunlardan herhangi bir hususun onlarda bulunmayacağını sözkonusu etmemiştir.

Yine yüce Allah kısası emreden âyet-i kerimede şöyle buyurmaktadır:

"Fakat kime kardeşi tarafından bir şey affolunursa artık örfe uyarak istesin ve güzellikle ödesin." (el-Bakara, 2/178)

Burada yüce Allah katil hakkında müslüman kardeşliği sıfatını kullanmış ve bu sıfatın onda bulunmayacağını belirtmemiştir.

Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem de şöyle buyurmuştur:

"Zina eden kişi zina ettiği vakit mü'min olarak zina etmez. Hırsızlık yapan bir kimse de hırsızlık yaptığı vakit mü'min olarak hırsızlık yapmaz. İçki içen bir kimse içki içtiği vakit mü'min olarak içki içmez. Bundan sonra ise tevbe onun önünde açıktır."

Bir rivayette de şu fazlalık yer almaktadır: "Mü'min olarak öldürmez." Bir diğer rivayette de: "İnsanların değer verdikleri kıymetli bir malı da zorla almaz..."[239] Bu hadis-i şerif Buhari ve Müslim'de yer almaktadır.

Bununla birlikte Ebu Zer el-Ğıfari'nin yine her ikisinde yer alan Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in şu buyruğu da bunu göstermektedir:

"La ilahe illallah deyip de sonra bu hal üzere ölen ve cennete girmeyecek hiçbir kul yoktur." Ben:

“Zina da etse, hırsızlık da yapsa da mı?” diye sordum. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:

"Zina etse ve hırsızlık da yapsa" diye buyurdu. Ben sözümü üç defa tekrarladım (o da tekrarladı); sonra dördüncüsünde: "Ebu Zerr'in burnu yere sürtünse dahi..." diye buyurdu.[240]

İşte bu zina eden, hırsızlık yapan, içki içen, adam öldüren kimse hakkında tevhide sahip olmakla birlikte “iman” adının mutlak olarak o kimseden gitmeyeceğinin delilidir. Çünkü eğer bunu kastetmiş olsaydı, hiçbir zaman la ilahe illallah akidesi üzere ölen bir kimsenin bu masiyetleri işlese dahi cennete gireceğini haber vermezdi. Çünkü cennete ancak "mü'min bir nefis" girer.

O bu sözleriyle sadece imanın eksik olacağını kastetmiş ve kemal halinin sözkonusu olmayacağını belirtmiştir. Kulun bu masiyetleri işlemesi halinde kâfir olması, bunları helal kabul etmesi ile birlikte sözkonusu olmuştur. Bu ise bunların haram oldukları hususunda kitabı ve rasûlü yalanlamayı gerektirir. Hatta bunları yapmayacak dahi olsa bunların helal olduklarına inanmakla kâfir olur.

Doğrusunu en iyi bilen şanı yüce Allah'tır.

S. Bize: Puta secde etmek, Allah'ın kitabını küçümsemek, rasûle sövmek, din ile alay etmek vb. bütün bu hususlar görüldüğü kadarıyla amelî küfürdür. Peki sizler küçük küfrü amelî olmakla nitelendirdiğinize göre ne diye bütün bunlar dinden çıkmasına sebeb teşkil etmektedir? diye sorulursa...

C. Şunu bilelim ki; bu dört hususun ve benzerlerinin ameli küfür olmaları sadece insanlar tarafından görüldüğü kadarıyla azaların ameli ile meydana gelmelerinden ötürüdür. Ancak bunlar kalbin niyetini, ihlâsını, muhabbetini ve Allah'ın emirlerine itaati ve kalbin diğer bütün amellerini yoketmedikçe meydana gelmezler. Bu amellerle birlikte bunlardan hiçbir şey geriye kalmaz. Dolayısıyla bunlar her ne kadar zahiren amelî iseler de kaçınılmaz olarak itikadî küfrü de gerektirmektedirler.

Bunlar ya dinden çıkan bir münafık tarafından yahut hakka gelmemekte kararlı bir inatçı tarafından yapılacak işlerdir. Tebûk gazvesinde münafıklar "küfür sözünü söylediler, müslümanlıklarından sonra kâfir oldular ve başaramadıkları bir işe de yeltendiler." (et-Tevbe, 9/74) Onlar bu davranışları ile birlikte niye böyle davrandıkları kendilerine sorulduğunda; "biz sadece eğlenip şakalaşıyorduk." (et-Tevbe, 9/65) diye cevap verdiler. Yüce Allah da onlara şöyle sordu: "De ki: 'Allah ile O'nun âyetleri ile ve Rasûlü ile mi eğleniyordunuz? Özür dilemeyin; siz iman ettikten sonra gerçekten kâfir oldunuz.' " (et-Tevbe, 9/65-66)

Ayrıca bizler küçük küfrü sadece ameli olmakla nitelendirmedik. Aksine beraberinde itikadı gerektirmeyen ve kalbin sözü ve ameli ile çelişmeyen katıksız ameli kastettik.

S. Zulüm, fâsıklık ve münafıklığın herbiri kaç kısma ayrılır?

C. Bunların herbirisi küfür olan en büyük ile bundan daha aşağı mertebede olan küçük kısımlarına ayrılır.

S. Büyük ve küçük zulme ayrı ayrı örnekler nelerdir?

C. Büyük zulmün örneği yüce Allah'ın şu buyruklarında sözkonusu ettikleridir:

"Allah'tan başka sana faydası da olmayan, zarar da veremeyen şeylere ibadet etme! Eğer böyle yaparsan o takdirde şüphesiz ki sen zalimlerden olursun." (Yunus, 10/106)

"Muhakkak ki şirk büyük bir zulümdür." (Lukman, 31/13)

"Çünkü kim Allah'a ortak koşarsa, hiç şüphesiz Allah ona cenneti haram kılmıştır. Onun varacağı yer ise ateştir, zulmedenlerin de hiçbir yardımcıları yoktur." (el-Mâide, 5/72)

"Rabbiniz olan Allah'tan korkun. Apaçık bir hayasızlıkta bulunmaları hali dışında evlerinden onları dışarı çıkarmayın. Onlar da çıkmasınlar. İşte bunlar Allah'ın sınırlarıdır. Kim Allah'ın sınırlarını aşarsa, şüphe yok ki kendi kendisine zulmetmiş olur." (et-Talak, 65/1)

"Yalnız onlara zulmetmek için onları zararlarına tutmayın. Kim bunu yaparsa, muhakkak kendisine zulmetmiş olur." (el-Bakara, 2/231)

S. Büyük ve küçük fâsıklığa örnek nedir?

C. Yüce Allah'ın şu buyrukları büyük fasıklığa örnektir:

"Şüphesiz münafıklar fâsıkların ta kendileridir." (et-Tevbe, 9/67)

"İblisten başkası hemen secde etmişlerdi. O ise cinlerdendi ve Rabbinin emri dışına çıkarak fasıklık etmişti." (el-Kehf, 18/50)

"Onu kötülükleri işleyen o ülkeden kurtardık. Çünkü onlar kötü bir kavim idiler, hem fasıktılar." (el-Enbiya, 21/74)

Bundan daha aşağı mertebedeki fâsıklığa gelince, yüce Allah'ın suçsuz hanımlara zina iftirasında bulunanlar hakkındaki şu buyruğu buna örnektir:

"Şahidliklerini ebediyyen kabul etmeyin. Onlar fâsıkların ta kendileridir." (en-Nur, 24/4)

"Ey iman edenler! Eğer bir fasık size bir haber getirirse -bilgisizce bir kavme sataşıp da sonra yaptığınıza pişman olmamak için- iyice araştırın." (el-Hucurat, 49/6)

Rivayete göre bu âyet-i kerime el-Velid b. Ukbe hakkında inmiştir.

S. Büyük ve küçük münafıklığa örnek verebilir misiniz?

C. Büyük münafıklığa örnek, daha önce el-Bakara suresinin başında yer alan sözünü ettiğimiz âyet-i kerimeler ile yüce Allah'ın şu buyruklarıdır:

"Doğrusu münafıklar Allah'ı aldatmak isterler. Halbuki O hilelerini başlarına geçirir." (en-Nisa, 4/145) ve devamındaki âyetler.

Yüce Allah'ın şu buyrukları da buna örnektir:

"Münafıklar sana geldiklerinde dediler ki: 'Şehadet ederiz ki muhakkak sen Allah'ın Rasûlüsün.' Allah da biliyor ki sen hiç şüphesiz O'nun Rasûlüsün ve Allah şahidlik eder ki muhakkak münafıklar yalancıdırlar." (el-Münafikun, 63/1) ve bunların dışında daha başka âyet-i kerimeler.

Bundan daha aşağı mertebedeki münafıklığın örneğine gelince, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in şu buyruğunda sözkonusu ettiği bu türdendir:

"Münafığın alâmeti üçtür. Konuştuğunda yalan söyler, söz verdiği zaman sözünde durmaz, ona bir emanet bırakıldığında ona ihanet eder."[241]

"Dört haslet vardır ki; bunlar kimde olursa o kişi münafıktır..."[242]

----------------------------------------------------------------------------------